103 / 132
103
EKONOMİK
FORUM
Telif hakkı: Project Syndicate, 2016.
www.project-syndicate.org
ABD’de % 4.9 sev yes ndek “resm ” şs zl k oranının ardında en y
ht malle maaşları sınırlandıran çok daha yüksek düzeylerde g zl
şs zl k vardır. Gençler bunu kabul ett . Kuşaklar arası adalet n
olmadığını algıladılar ve öfke duymakta da haklılar.
latif piyasalarımızın onlara verdiği hediyeyi seve seve kabul
ettiler ve çoğu zaman da doğru yerde ve doğru zamanda
satın aldıkları için kendi haklarını teslim ettiler.
Bugünkü gençlerin beklentileri, gelir dağılımında bu-
lundukları noktadan bağımsız olarak, bunun tam tersidir. İş
konusunda yaşamları boyunca güvenceleri yoktur. Birçok
üniversite mezunu, çoğu zaman sadece bir ya da iki kez
ücretsiz stajyerlik yaptıktan sonra, aylar boyunca iş aramak
zorunda kalacaktır. Ve aralarında okulda daha başarılı olmuş
olanların da bulunduğu daha yoksul akranlarının hiçbir geliri
olmadan bir süre idare edebilecek durumda olmadığını ve
bundan da önce staj yeri bulmak için gereken bağlantılara
sahip olmadığını düşünerek kendini şanslı sayacaktır.
Gençlerin omuzunda borç yükü var
Bugünün genç üniversite mezunlarının omuzlarında
borç yükü var. Ne kadar yoksul olurlarsa o kadar çok borçla-
nıyorlar. Bu yüzden sevecekleri bir işte değil, onlara en az 20
yıl yük olacak üniversite kredilerini ödeyebilecekleri bir işte
çalışmanın peşine düşüyorlar. Aynı şekilde, bir ev satın almak
da uzak bir hayal.
Bu mücadele nedeniyle gençler emeklilik konusuna
fazla kafa yoramıyor. Yoracak olurlarsa, faiz oranlarının en alt
sınırda kalmaya devam edeceği düşünüldüğünde, (salt sosyal
güvenliğin ötesinde) insani bir hayat yaşamak için yapmaları
gereken birikimin miktarı gözlerini korkutuyor.
Kısaca, bugünün gençliği dünyaya kuşaklar arası adalet
gözlüğünden bakıyor. Ebeveynlerinden miras alacak üst orta
sınıfın çocuklarının sonu kötü olmayabilir. Bu tür bir bağım-
lılıktan pek hoşlanmasalar da, bunun alternatifi onlara daha
da kötü geliyor. Kartların, bir zamanlar temel orta sınıf yaşam
tarzı olarak bilinen şeye yakın bir yaşama kavuşmalarına engel
olacak şekilde istiflenmiş olduğu “yeni bir başlangıç”.
Bu eşitsizliklere makul açıklamalar getirmek kolay değil.
Bu gençler çok çalışmamış değiller. Bu zorluklar saatler boyu
çalışanları, okulda başarılı olanları ve her şeyi“doğru”yapanları
etkiliyor. Ekonomide devam eden keyifsizliğin altında yatan
mali krize neden olan bankacıların büyük mükafatlar elde et-
tiği ve onların hatalarından neredeyse hiç kimsenin sorumlu
tutulmadığı görüldükçe sosyal eşitsizlik, ekonomi oyununda
hile yapıldığı hissi artıyor. Büyük yolsuzluklar yapıldı ama
nedense suçun failleri ortada yok. Siyasi elitler “reformların”
benzeri görülmemiş bir refah getireceği sözünü verdi. Ve
getirdi de, ama sadece en tepedeki %1 için. Gençler dahil
geri kalan herkesin payına ise benzersiz bir güvensizlik düştü.
Siyasetin bugününü benzeri görülmemiş ölçekteki sos-
yal adaletsizlik, büyük eşitsizlikler ve elitlerdeki güven kaybı
olarak sıralanabilecek üç gerçeklik tanımlıyor ve bu da çok
doğru.
Aynısını devam ettirmek sorunun cevabı değil. Avrupa’da-
ki merkez sol ve merkez sağ partiler de bu yüzden kaybediyor.
Amerika da garip bir durumda. Cumhuriyetçi başkan adayları
her şeyi daha da mahvedecek dayanaksız öneriler getirerek
demagojide yarışadursun, demokratik adayların her ikisi de
Meclis’ten geçirilebilirse gerçekten fark yaratacak değişiklikler
öneriyor.
Yüksek düzeyde gizli işsizlik
Hillary Clinton veya Bernie Sanders tarafından ileri sürülen
reformlar kabul edilirse, finansal sistemin zaten belirsiz bir
hayat sürmekte olanları ağına düşürme becerisi frenlenir. Ve
her ikisinin de Amerika’da yüksek öğrenimin finanse edilme
şeklini değiştirecek derin reformlara dair önerileri var.
Ama borsada kestirilemeyen şeylerin olduğu ve dünyada
faizin sıfıra yaklaştığı düşünülürse, ev sahibi olmayı peşinatı
ödemek için ebeveyninden yardım alabilecek olanların dışın-
dakiler için de mümkün kılacak ve güvenli emekliliğe imkan
verecek daha çok şey yapılmalıdır. En önemlisi, ekonomi
biraz daha düzelmezse, gençler iş piyasasında normal bir
yol izleyemeyecek. ABD’de % 4.9 seviyesindeki “resmi” işsizlik
oranının ardında, en iyi ihtimalle maaşları sınırlandıran çok
daha yüksek düzeylerde gizli işsizlik vardır.
Ama sorunu kabul etmezsek çözüm de getiremeyiz.
Gençler kabul etti. Kuşaklar arası adaletin olmadığını algıla-
dılar ve öfke duymakta da haklılar.