94 / 132
EKONOMİK
FORUM
94
mak istediler. Almanlar evrakları toplayıp
kaçırmaya çalıştılar. Hazik Bey isminde
bir mühendis mücadele etti, evrakları yani
planları vermedi. Merdivenden aşağı attılar
Almanlar. Almanlar gene alıp kaçırmak
isterken Hazik Bey merdiven başına 5-6
kişiyle geldi, aldı projeleri, kavga mavga
derken Almanlar gitti…”
Nuri Demirağ’ın ürettiği Nu.D 38 adlı
çift motorlu altı kişilik yolcu uçağı 1944
yılında dünya havacılığı yolcu uçakları A
sınıfına alındı. Aynı yıl Türk yapımı bu uçakla
Nuri Demirağ İstanbul’dan Divriği’ne uçtu.
Bütün bu başarılarına rağmen Nuri De-
mirağ desteklenmedi, kişisel ve siyasi çekiş-
meler, asılsız dedikodularla engellendi. Nuri
Demirağ 1950’de fabrikalarını kapatmak
zorunda kaldı.
Uçak sanayisinde büyük atılım
Atatürk’ün ölümünden sonra da ha-
vacılık çalışmaları durmadı.1940’larda yeni
gelişmeler oldu. 1940 yılında Eğitim ve spor
tipi uçaklarının üretimi amacıyla Ankara
Etimesgut uçak fabrikası kuruldu. Fabrikada
önce İngiltere’den lisans alınarak Miles-Ma-
gister eğitim uçaklarının üretimine başlan-
dı. Fabrika Türk Hava Kuvvetleri uçaklarının
revizyon ve onarım faaliyetlerini üstlendi.
1944 de 30 Magister uçağı tamamlanarak
THK’ya teslim edildi.
Fabrikada altı yüksek mühendis, dört
mühendis ve iki ressam çalışmaktaydı. Fab-
rikada dizayn tasarım ve prototip çalışma-
ları yapılıyordu. YHK-1 Ulaştırma planörü,
THK-2 akrobatik eğitim uçağı, YHK-3 akro-
basi, THK-5 ambulans ve turizm uçağı gibi
pek çok planör ve uçak üretildi.
Etimesgut Uçak Fabrikası’nda çalışan-
lardan biri de yüksek mühendis Şükrü Er’di.
Şükrü Er ile 2009 yılında da konuştum.
Şükrü ER:
Fabrikada motor hariç
komple uçak yapılıyordu. Talim uçağı ya-
pılıyordu. Yapılan uçaklar iki kişilik talim
uçağı, bir pilot bir de öğrenci. Ayrıca hasta
nakliye ve ambulans uçağı yaptık. İlk uçu-
şunu da ben yaptımpilot yardımcısı olarak
uçtum, pilot ise Ali Yıldız’dı. 12 adet yapılan
hasta nakliye uçağını Danimarka’ya sattık.
Uçağın resmi burada, çift pervaneli…
Yolcu uçağı da yapıldı. Halen meydan-
da askeri uçaklar var c-47’ler… c- 4’ leri
Amerika bedava vereceğimdedi. Harp gör-
müş uçakları bedava verdi. İki tane uçak
verdi bedava. Biz o uçakları aldık yenile-
dik. Nakliye uçağından da yolcu uçağına
çevirdik, 22 kişilik yolcu uçağı oldu. Hava
yollarına altı tanesini verdik.
Nazmi KAL:
Ogünbaşlayan çalışmalar
kesintiye uğramasaydı, Türkiye’de bu gün
nasıl bir uçak sanayi olurdu?
Şükrü ER:
Yolcu uçağı da yapardık avcı
uçakları da yapardık.
Nazmi Kal-Neden durduruldu bu
çalışmalar. Şükrü Er- Ne yazık ki Ahmet
Emin Yalman gibi Curtis’in mümessili olan
bir adam kancayı taktı fabrikaya. Vatan
gazetesinde her hafta aleyhimizde yaz-
dı. ”Demode uçak aldılar böyle uçaklarla
gençlerimize emanet edemeyiz” bilmemne
gibi yazılar. Sonra Ahmet Emin Yalman’ın
hatıralarından öğrendim ki Ahmet Emin
Yalman Curtis’in Türkiye mümessili imiş.
Curtis’i Türkiye’ye sokmak istiyor ve bizim
fabrikayı da baltalamak istiyor.
1944 yılında daha büyük bir atılım ya-
pıldı ve uçak motor fabrikası kuruldu. Gazi
Orman Çiftliği’nde kurulan ve bu gün trak-
EKONOMİ TARİHİ
1954 yılında MKE’de üretilen uçak Uğur 44 Kuş.
Bu ülkede her şey
bulunuyor diye öğünen
siyasilerimiz bu ülkede her
şey üretiliyor diye övünmeyi
tercih etselerdi bu gün
ülkemiz kalkınmış ülkeler
safında olurdu.
Nazmi KAL